สติในการเคลื่อนไหว: เส้นทางสู่อิสรภาพจากความเผลอไผล
เนื้อหาเชิงวิเคราะห์:
พระสูตรจากบาลีฉบับนี้ (ฉกฺก. อํ. ๒๒/๓๖๓/๓๐๐) ได้เปิดเผยแก่นแท้ของการเจริญสติในชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะในอิริยาบถต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการเดิน การถอย ยืน นั่ง หรือแม้กระทั่งการนอน และการทำกิจกรรมใด ๆ ล้วนแล้วแต่สามารถใช้เป็นฐานแห่งอนุสสติได้ทั้งสิ้น
การที่พระพุทธองค์ตรัสกับพระอานนท์ว่า "ภิกษุในกรณีนี้ มีสติ ก้าวไป มีสติ ถอยกลับ... มีสติ อธิษฐานการงาน" เป็นการเน้นย้ำถึงความสำคัญของการฝึกสติในท่ามกลางชีวิตจริง ไม่ใช่เพียงในเวลานั่งสมาธิเท่านั้น
สติจึงไม่ใช่เพียงการจดจำอดีตหรือการระลึกถึงเรื่องราวเก่า ๆ อย่างที่มักเข้าใจผิด แต่ในพุทธวจน สติหมายถึง "การระลึกรู้ในขณะปัจจุบัน" อย่างชัดเจนและต่อเนื่อง เป็นการเฝ้าสังเกตทุกการกระทำของกาย วาจา ใจ ด้วยความไม่เผลอไผล ซึ่งจะนำไปสู่สัมปชัญญะ หรือความรู้ชัดว่าเรากำลังทำอะไรอยู่ เพื่ออะไร และอย่างไร
ความเข้าใจในข้อนี้ทำให้เราตระหนักว่า ชีวิตทั้งหมดสามารถเป็นสนามฝึกตนได้ หากเรารู้จักใช้สติอย่างแท้จริง ขณะล้างจาน เดินขึ้นบันได ขับรถ หรือแม้แต่การพูดคุย ล้วนเป็นโอกาสในการเจริญสติ และหากกระทำอย่างต่อเนื่องจนเป็นนิสัย ก็จะทำให้จิตของเราตื่นรู้อยู่ตลอด ไม่ตกอยู่ในอำนาจของตัณหาและอวิชชา
ดังนั้น การอธิษฐานการงานด้วยสติ จึงไม่ใช่แค่ตั้งใจทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง แต่หมายถึงการทำทุกสิ่งด้วยจิตที่ตื่นรู้ ไม่หลงลืม ไม่หลงตามอารมณ์ และไม่ทำไปตามความเคยชินแบบอัตโนมัติ นี่แหละคือการฝึกที่แท้จริง
ผู้ที่มีสติอย่างต่อเนื่อง ย่อมเข้าถึงสติสัมปชัญญะ และย่อมสามารถหลุดพ้นจากการถูกปรุงแต่งโดยกิเลสได้ในที่สุด
พระสูตรต้นฉบับ (พุทธวจน):
[จิตอธิษฐานการงาน]
-บาลี ฉกฺก. อํ. ๒๒/๓๖๓/๓๐๐.อานนท์ ! ฐานะที่ตั้งแห่งอนุสสติ มีเท่าไร ?“มี ๕ อย่าง พระเจ้าข้า !”.ดีละ ดีละ อานนท์ ! ถ้าอย่างนั้นเธอจงทรงจำ ฐานะที่ตั้งแห่งอนุสสติที่ ๖ นี้ไว้ คือ ภิกษุในกรณีนี้มีสติ ก้าวไปมีสติ ถอยกลับมีสติ ยืนอยู่มีสติ นั่งอยู่มีสติ สำเร็จการนอนอยู่มีสติ อธิษฐานการงานอานนท์ ! นี้เป็นฐานะที่ตั้งแห่งอนุสสติ ซึ่งเมื่อบุคคลเจริญกระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อสติสัมปชัญญะ.
