เส้นทางทรัพย์สมบัติ: พุทธวิธีในการเสื่อมและเจริญแห่งโภคทรัพย์
ในยุคสมัยที่ความมั่งคั่งทางวัตถุกลายเป็นเป้าหมายหลักของผู้คน การทำความเข้าใจว่าอะไรทำให้ทรัพย์เจริญ หรือเสื่อม จึงเป็นเรื่องที่ควรพิจารณาอย่างลึกซึ้ง โดยเฉพาะเมื่อพระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้อย่างชัดเจนถึง "เหตุเสื่อม" และ "เหตุเจริญ" แห่งทรัพย์ในพระสูตรหนึ่งที่กล่าวกับพฺยัคฆปัชชะ — ผู้เป็นคฤหัสถ์ผู้ใกล้ชิดกับพระองค์
ความเสื่อมของทรัพย์: มายาคติแห่งความสนุก
พระพุทธเจ้าตรัสว่า ทรัพย์สมบัติที่ได้มาโดยชอบธรรมยังสามารถเสื่อมได้ หากประกอบด้วยพฤติกรรม 4 ประการ คือ:
-
ความเป็นนักเลงหญิง — คือการปล่อยตัวในกามคุณ
-
ความเป็นนักเลงสุรา — การดื่มของมึนเมาอันเป็นเหตุให้ขาดสติ
-
ความเป็นนักเลงการพนัน — การเสี่ยงโชคที่มักลงท้ายด้วยความพินาศ
-
ความคบมิตรสหายเลวทราม — การอยู่ในแวดวงที่ชักชวนไปในทางเสื่อม
พฤติกรรมทั้ง 4 นี้เปรียบเสมือนกับบึงที่ถูกปิดทางน้ำเข้า เปิดทางน้ำออก และฝนไม่ตก — บึงนั้นมีแต่จะแห้งเหือด ไม่อาจหวังความเต็มเปี่ยมได้เลย
ความเจริญของทรัพย์: คุณธรรมแห่งมิตรและวินัย
ในทางกลับกัน ทรัพย์ที่เจริญยั่งยืนได้ต้องมีคุณธรรมเป็นพื้นฐาน พระพุทธเจ้าทรงให้แนวทางไว้ชัดเจน:
-
ไม่เป็นนักเลงหญิง — มีวินัยในกาม
-
ไม่เป็นนักเลงสุรา — รู้จักควบคุมสติ
-
ไม่เป็นนักเลงการพนัน — ดำรงตนด้วยสัมมาอาชีวะ
-
คบมิตรสหายที่ดีงาม — มีสังคมที่เกื้อกูลกันในการทำดี
สิ่งเหล่านี้เปรียบเหมือนบึงที่เปิดทางน้ำเข้า ปิดทางน้ำออก และมีฝนตกต้องตามฤดูกาล — บึงนั้นย่อมเต็มเปี่ยมไปด้วยน้ำไม่ขาดสาย
คติธรรมสำหรับชีวิตปัจจุบัน
แม้ในโลกปัจจุบันที่เศรษฐกิจหมุนเวียนอย่างรวดเร็ว การเลือกวิถีชีวิตที่สอดคล้องกับคำสอนของพระพุทธเจ้ายังเป็นสิ่งที่นำมาซึ่งความยั่งยืนได้ ไม่ว่าจะเป็นในแง่การบริหารทรัพย์ การเลือกคบคน หรือการดูแลจิตใจของตนเอง
ความมั่งคั่งจึงไม่ใช่เพียงแค่การสะสมสิ่งของ แต่คือการมีวิถีชีวิตที่มั่นคง มีจริยธรรม และไม่พาตนเองไปสู่หายนะ
พระสูตรต้นฉบับ:
[ เหตุเสื่อมและเหตุเจริญแห่งทรัพย์
-บาลี อฏฺฐก. อํ. ๒๓/๒๘๙/๑๔๔.เหตุเสื่อมแห่งทรัพย์ ๔ ประการ
พฺยัคฆปัชชะ ! โภคทรัพย์ที่เกิดขึ้นโดยชอบ…ย่อมมีทางเสื่อม ๔ ประการ คือ :- (๑) ความเป็นนักเลงหญิง (๒) ความเป็นนักเลงสุรา (๓) ความเป็นนักเลงการพนัน (๔) ความมีมิตรสหายเพื่อนฝูงเลวทราม พฺยัคฆปัชชะ ! เปรียบเหมือนทางน้ำเข้า ๔ ทาง ทางน้ำออก ๔ ทาง ของบึงใหญ่มีอยู่, บุรุษปิดทางน้ำเข้าเหล่านั้นเสีย และเปิดทางน้ำออกเหล่านั้นด้วย ทั้งฝนก็ไม่ตกลงมาตามที่ควร. พฺยัคฆปัชชะ ! เมื่อเป็นอย่างนั้น ความเหือดแห้งเท่านั้น ที่หวังได้สำหรับบึงใหญ่นั้น ความเต็มเปี่ยม ไม่มีทางที่จะหวังได้ นี้ฉันใด;
พฺยัคฆปัชชะ ! ผลที่จะเกิดขึ้นก็ฉันนั้นสำหรับโภคทรัพย์ที่เกิดขึ้นโดยชอบอย่างนี้แล้ว ย่อมมีทางเสื่อม ๔ ประการ คือ :- (๑) ความเป็นนักเลงหญิง (๒) ความเป็นนักเลงสุรา (๓) ความเป็นนักเลงการพนัน (๔) ความมีมิตรสหายเพื่อนฝูงเลวทราม.
เหตุเจริญแห่งทรัพย์ ๔ ประการ
พฺยัคฆปัชชะ ! โภคทรัพย์ที่เกิดขึ้นโดยชอบ… ย่อมมีทางเจริญ ๔ ประการ คือ :- (๑) ความไม่เป็นนักเลงหญิง (๒) ความไม่เป็นนักเลงสุรา (๓) ความไม่เป็นนักเลงการพนัน (๔) ความมีมิตรสหายเพื่อนฝูงที่ดีงาม
พฺยัคฆปัชชะ ! เปรียบเหมือนทางน้ำเข้า ๔ ทาง ทางน้ำออก ๔ ทาง ของบึงใหญ่, บุรุษเปิดทางนํ้าเข้าเหล่านั้นด้วย และปิดทางน้ำออกเหล่านั้นเสีย ทั้งฝนก็ตกลงมาตามที่ควรด้วย. พฺยัคฆปัชชะ ! เมื่อเป็นอย่างนั้น ความเต็มเปี่ยมเท่านั้นที่หวังได้สำหรับบึงใหญ่นั้น ความเหือดแห้งเป็นอันไม่ต้องหวัง นี้ฉันใด; พฺยัคฆปัชชะ ! ผลที่จะเกิดขึ้นก็ฉันนั้นสำหรับโภคทรัพย์ที่เกิดขึ้นโดยชอบอย่างนี้แล้ว ย่อมมีทางเจริญ ๔ ประการ คือ :- (๑) ความไม่เป็นนักเลงหญิง (๒) ความไม่เป็นนักเลงสุรา (๓) ความไม่เป็นนักเลงการพนัน (๔) ความมีมิตรสหายเพื่อนฝูงที่ดีงาม.]
