หลักตัดสินธรรมวินัย 4 ประการ: พิจารณาว่าอะไรคือคำของพระพุทธเจ้า
หลักตัดสินธรรมวินัย 4 ประการ: เสาหลักการพิจารณาว่าคำใดคือพระธรรม
"เธอทั้งหลายพึงจำมหาปเทส…นี้ไว้"
— พระพุทธเจ้า
ในยุคที่ข่าวสารและคำสอนหลั่งไหลมากมายทั้งออนไลน์และออฟไลน์ คำถามที่สำคัญคือ เราจะรู้ได้อย่างไรว่าสิ่งใดคือคำสอนแท้จากพระพุทธเจ้า? พระองค์ทรงแสดง "มหาปเทส ๔" หรือ หลักตัดสินธรรมวินัย 4 ประการ เป็นเกณฑ์ชัดเจนสำหรับภิกษุและสาวกในการพิจารณาคำสอน ว่าอะไรใช่หรือไม่ใช่คำของพระศาสดา
มหาปเทส 4 คืออะไร?
พระพุทธเจ้าตรัสไว้ใน บาลี มหา. ที. ๑๐/๑๔๔/๑๑๓ ว่ามีหลัก 4 ประการที่ควรใช้พิจารณาเวลามีผู้กล่าวคำใด ๆ ว่าเป็นคำของพระศาสดา:
อ้างว่าได้สดับจากพระผู้มีพระภาคเจ้าโดยตรง
อ้างว่าได้สดับเฉพาะหน้าคณะสงฆ์ที่มีพระเถระเป็นหัวหน้า
อ้างว่าได้สดับจากภิกษุผู้เป็นเถระหลายรูป ที่เป็นพหูสูต
อ้างว่าได้สดับจากภิกษุเถระรูปเดียว ที่เป็นพหูสูต
ไม่ว่าจะกรณีใด พระองค์ตรัสว่า "เธอทั้งหลายยังไม่พึงชื่นชม ยังไม่พึงคัดค้านคำกล่าวของผู้นั้น พึงเรียนบทและพยัญชนะเหล่านั้นให้ดี แล้วพึงสอบสวนลงในพระสูตร เทียบเคียงดูในวินัย"
หาก สอบลงในสูตรไม่ได้ เทียบในวินัยไม่ได้ จึงพึงลงสันนิษฐานว่า "มิใช่พระดำรัสแน่นอน" และให้ทิ้งคำนั้นเสีย
หาก สอบลงในสูตรได้ เทียบเข้าในวินัยได้ จึงพึงลงสันนิษฐานว่า "เป็นพระดำรัสแน่นอน"
ทำไมหลักนี้จึงสำคัญมาก?
1. ป้องกันการบิดเบือนพระธรรม
มหาปเทส 4 คือเครื่องมือป้องกันไม่ให้คำสอนที่ไม่ใช่ของพระพุทธเจ้าเข้ามาปะปน
2. เป็นเกณฑ์กลาง ไม่ยึดตัวบุคคล
ไม่ว่าผู้พูดจะอ้างใครหรือฐานะใด หากไม่สอบตรงพระสูตรและวินัย ก็ไม่ควรยอมรับ
3. เปิดโอกาสให้ตรวจสอบ ไม่ให้เชื่อโดยงมงาย
พระองค์สอนให้ "เรียนบทและพยัญชนะให้ดี" และตรวจสอบจริงก่อนจะเชื่อ
แล้วเราควรทำอย่างไรในปัจจุบัน?
ยึดพระสูตรและพระวินัย เป็นหลักคำสอนดั้งเดิมที่ตรัสไว้ในพุทธวจน
ตรวจสอบคำสอนใหม่ ๆ โดยเทียบกับพระสูตร ไม่ใช่ดูที่ชื่อเสียงหรือตำแหน่งของผู้พูด
ไม่ปฏิเสธหรือรับทันที ให้ฝึกฝนการพินิจพิจารณาด้วยปัญญา
ตัวอย่างคำสอนยุคนี้ที่ควรนำหลักมหาปเทส 4 ไปใช้
คำสอนเรื่อง "นรกไม่มีจริง" หรือ "ตถาคตยังเวียนว่ายตายเกิด"
แนวปฏิบัติที่ไม่ปรากฏในพระสูตร เช่น สวดมนต์เป็นชั่วโมงโดยไม่มีภาวนา
คำอ้างว่าพระพุทธเจ้าตรัสเรื่องเศรษฐกิจ การเงิน การเมือง ฯลฯ
เมื่อเจอสิ่งเหล่านี้ อย่าเพิ่งเชื่อหรือปฏิเสธทันที ให้นำกลับมาเทียบกับพระสูตรและวินัย แล้วจึงพิจารณาตามหลักมหาปเทส
สรุป
มหาปเทส 4 เป็นเสาหลักที่พระพุทธเจ้าทรงวางไว้ให้ภิกษุและสาวกพิจารณาธรรมวินัยอย่างรอบคอบ เป็นเกราะป้องกันคำสอนปลอม และเป็นเข็มทิศนำไปสู่คำจริงจากพระโอษฐ์
"เธอทั้งหลายพึงจำมหาปเทส…นี้ไว้"
บทความอื่นที่น่าสนใจ:
แหล่งอ้างอิง:
พระสูตรต้นฉบับ (พุทธวจน เล่มเล็ก ฉบับที่ 9)
[หลักตัดสินธรรมวินัย ๔ ประการ]
-บาลี มหา. ที. ๑๐/๑๔๔/๑๑๓.๑. (หากมี) ภิกษุในธรรมวินัยนี้กล่าวอย่างนี้ว่า ผู้มีอายุ ข้าพเจ้าได้สดับรับมาเฉพาะพระพักตร์พระผู้มีพระภาคว่า “นี้เป็นธรรม นี้เป็นวินัย นี้เป็นคำสอนของพระศาสดา”...๒. (หากมี) ภิกษุในธรรมวินัยนี้กล่าวอย่างนี้ว่า ในอาวาสชื่อโน้น มีสงฆ์อยู่พร้อมด้วยพระเถระหัวหน้า ข้าพเจ้าได้สดับมาเฉพาะหน้าสงฆ์นั้นว่า “นี้เป็นธรรม นี้เป็นวินัย นี้เป็นคำสอนของพระศาสดา”...๓. (หากมี) ภิกษุในธรรมวินัยนี้กล่าวอย่างนี้ว่า ในอาวาสชื่อโน้น มีภิกษุผู้เป็นเถระอยู่จำนวนมากเป็นพหูสูตร เรียนคัมภีร์ ทรงธรรม ทรงวินัย ทรงมาติกา ข้าพเจ้าได้สดับมาเฉพาะหน้าพระเถระรูปนั้นว่า “นี้เป็นธรรม นี้เป็นวินัย นี้เป็นคำสอนของพระศาสดา”...๔. (หากมี) ภิกษุในธรรมวินัยนี้กล่าวอย่างนี้ว่า ในอาวาสชื่อโน้น มีภิกษุผู้เป็นเถระอยู่รูปหนึ่งเป็นพหูสูตร เรียนคัมภีร์ ทรงธรรม ทรงวินัย ทรงมาติกา ข้าพเจ้าได้สดับเฉพาะหน้าพระเถระรูปนั้นว่า “นี้เป็นธรรม นี้เป็นวินัย นี้เป็นคำสอนของพระศาสดา”...เธอทั้งหลายยังไม่พึงชื่นชม ยังไม่พึงคัดค้านคำกล่าวของผู้นั้น พึงเรียนบทและพยัญชนะเหล่านั้นให้ดี แล้วพึงสอบสวนลงในพระสูตร เทียบเคียงดูในวินัยถ้าบทและพยัญชนะเหล่านั้น สอบลงในสูตรก็ไม่ได้ เทียบเข้าในวินัยก็ไม่ได้ พึงลงสันนิษฐานว่า“นี้มิใช่พระดำรัสของพระผู้มีพระภาคพระองค์นั้นแน่นอน และภิกษุนี้รับมาผิด” เธอทั้งหลายพึงทิ้งคำนั้นเสีย.ถ้าบทและพยัญชนะเหล่านั้น สอบลงในสูตรก็ได้ เทียบเข้าในวินัยก็ได้ พึงลงสันนิษฐานว่า“นี้เป็นพระดำรัสของพระผู้มีพระภาคพระองค์นั้นแน่นอน และภิกษุนั้นรับมาด้วยดี”.เธอทั้งหลาย พึงจำมหาปเทส… นี้ไว้.
