หนังสือพุทธวจนเล่มเล็ก ฉบับที่ 15

เรื่อง: สมถะ วิปัสสนา

เปิดธรรมที่ถูกปิด: ปฏิบัติธรรมด้วยสมถะและวิปัสสนา

“ภิกษุทั้งหลาย ! ธรรม ๒ อย่างเหล่านี้ เป็นไปในส่วนแห่งวิชชา คือ สมถะ และ วิปัสสนา… สมถะอบรมจิตให้ละราคะ วิปัสสนาอบรมปัญญาให้ละอวิชชา”
— บาลี ทสก. อํ. ๒๐/๗๗-๗๘15-samatha-vipassana

เนื้อหาโดยสังเขป

หนังสือเล่มนี้คือการรวบรวมพระพุทธพจน์จากพระโอษฐ์ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่กล่าวถึง “สมถะ” และ “วิปัสสนา” ว่าเป็นธรรม ๒ อย่างที่ต้องทำให้เจริญควบคู่กันด้วยปัญญาอันยิ่ง เพื่อเป็นเหตุให้ถึงวิชชาและวิมุตติ

ผู้อ่านจะได้เข้าใจว่า สมถะคือการอบรมจิตให้สงบเพื่อระงับราคะ ส่วนวิปัสสนาคือการอบรมปัญญาให้เห็นตามความเป็นจริง จนสามารถละอวิชชาได้ เมื่อสมถะและวิปัสสนาทำหน้าที่ของตนโดยสมบูรณ์ จิตจึงพร้อมที่จะหลุดพ้นจากเครื่องผูกแห่งมาร15-samatha-vipassana15-samatha-vipassana.

เนื้อหาภายในยังได้อธิบายถึง:

• ขั้นตอนการเจริญอริยมรรคมีองค์ ๘

• อุปสรรคที่ทำให้สมาธิเคลื่อน และแนวทางแก้ไข

• สภาพจิตของผู้ที่ยังไม่เจริญสมถะวิปัสสนา และของผู้ที่เจริญแล้ว

• แนวทางการเพียรเผากิเลสภายใต้ภัยแห่งอนาคต ๕ ประการ

• การหลุดพ้นจากอุปกิเลสของจิต เช่น ความเพียรเกินไป ความหวาดเสียว หรือความกระสันอยากเกินไป เป็นต้น15-samatha-vipassana15-samatha-vipassana

สารบัญบางส่วน

• ธรรมที่ควรทำให้เจริญด้วยปัญญาอันยิ่ง

• องค์ประกอบแห่งมรรคและการเจริญพร้อมกันของสมถะวิปัสสนา

• ข้อควรระวังในการเจริญสติปัฏฐาน ๔

• เหตุให้สมาธิเคลื่อน

• ภัยในอนาคต ๕ ประการ และการทำความเพียร

พระสูตรที่น่าสนใจ

“ภิกษุทั้งหลาย ! ธรรม ๒ อย่างเหล่านี้ คือ สมถะ และ วิปัสสนา ย่อมเป็นไปในส่วนแห่งวิชชา… สมถะย่อมละราคะ วิปัสสนาย่อมละอวิชชา”
— บาลี ทสก. อํ. ๒๐/๗๗-๗๘

คุณเหมาะกับเล่มนี้ ถ้า…

• ต้องการปฏิบัติธรรมอย่างถูกต้องตามคำสอนพระพุทธเจ้า

• อยากเข้าใจความต่างและความสัมพันธ์ระหว่างสมถะและวิปัสสนา

• แสวงหาหนทางสู่ความดับทุกข์อย่างถึงที่สุดด้วยอริยมรรค

• กำลังฝึกสมาธิและเจริญปัญญา พร้อมต้องการแนวทางตรงจากพุทธวจน

สรุป

“สมถะ วิปัสสนา” ไม่ใช่แนวทางแยกจากกัน แต่เป็นธรรมที่พึงเจริญควบคู่โดยสอดคล้องกับมรรคมีองค์ ๘ และธรรมเครื่องประกอบอื่น ๆ ทั้งหมดในแนวทางแห่งอริยบุคคล เป็นเครื่องมือหลักในการหลุดพ้นจากราคะ อวิชชา และความเวียนว่ายในสังสารวัฏ